راهکارهای کاهش مصرف آب بخش خانگی

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ مدتی پیش سراسر کشور شاهد بارش‌های خوبی بود، اما باید توجه کرد در چهارمین سال خشک پیاپی به‌سر می‌بریم و حدود ۳۰ درصد نسبت به سال‌های معمولی عقب‌ماندگی وجود دارد. 

تأثیرات خشکسالی را می‌توان با اجرای پروژه‌های اضطراری کاهش داد. با وجود این، ضرورت فرهنگ‌سازی مصرف و همکاری مردم در بخش مصرف آب خانگی و کشاورزی وجود دارد.

موضوع مهمی که باید یکی از سرفصل های برنامه ریزی در کشور باشد، چگونگی انطباق پدیده کم آبی در شرایط فعلی و مدیریت، تولید و مصرف بهینه آب است

عبدالمجید شیخی، کارشناس منابع طبیعی درباره خشکسالی و راهکارهای مدیریت و مصرف بهینه آب به «راهبرد معاصر» گفت: خشکسالی و کاهش باران و نزولات آسمانی چالشی جهانی است و فقط معضل ایران نیست، زیرا بسیاری از کشورها نگران تغییرات اقلیمی و تبعات کاهش میزان بارش ها و گرم شدن هوا هستند.

وی افزود: خشکسالی پدیده ای است که در دوران مختلف نمود پیدا می کند، به این معنا که اصولاً خشکسالی سیر صعودی و نزولی دارد، منحنی سینوسی خشکسالی نشان می‌دهد در برخی دوران بارش ها فراوان و در دوران دیگر کاهش باران و به تبع آن خشکسالی ثبت شده است.

کارشناس منابع طبیعی عنوان کرد: ایران و بسیاری از کشورهای جهان در دو دهه اخیر شاهد افزایش روند خشکسالی و کاهش نزولات آسمانی بوده‌اند. ایران در مدار جغرافیایی ای قرار دارد که از آن به عنوان خشک و نیمه خشک یاد می شود؛ به همین دلیل گذشتگان ما طرح هایی برای مقابله با خشکسالی اجرا کردند که از آن جمله می توان انتقال آب به‌وسیله قنات ها یا در اصطلاح قدیم کاریز را نام برد.

شیخی گفت: معماری کاریز یا قنات به قدری تأثیرگذار بود که بسیاری کشورها ازجمله مصر آن را طراحی و عملیاتی کردند. این موارد نشان می‌دهد ایران اصولاً در مداری قرار گرفته که با پدیده خشکسالی مواجه است، به همین دلیل گذشتگان برای مقابله با این شرایط به گونه ای عمل کردند تا بیشترین انطباق محیطی را رقم بزنند.

وی تصریح کرد: موضوع مهمی که باید یکی از سرفصل های برنامه ریزی در کشور باشد، چگونگی انطباق پدیده کم آبی در شرایط فعلی و مدیریت، تولید و مصرف بهینه آب است، زیرا نمی توان مصرف را جدای از تولید و تولید را جدای از مصرف تحلیل کرد.

کارشناس منابع طبیعی درباره اقدامات وزارت جهاد کشاورزی برای مدیریت کشت و زرع گفت: وزارت جهاد کشاورزی از سال گذشته مشغول طراحی ابتدایی الگوی کشت است و به دنبال اجرای طرح های جامعی هستند که همچنان کامل نیست، لذا به صورت مقدماتی الگوی کشت برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی کلید زده شده است. 

وی افزود: حرکت به سمت برنامه ریزی برای الگوی مصرف صحیح آب موضوع بسیار مهمی است، به همین دلیل باید آمایشی در زمینه آب انجام داد تا الگوی مصرف درست آب در بخش عرضه و تقاضا تدوین شود. 

شیخی تأکید کرد: با استفاده از تجربیات گذشته باید عرضه و تقاضای آب به درستی مدیریت شود، ضمن اینکه با استفاده از امکانات و فناوری‌های روز می توان در موضوعات مختلف مانند تولید، عرضه، مهار و ذخیره سازی آب از سویی و کاهش و بهینه‌سازی مصارف آب از سوی دیگر دستاوردهای خوبی داشت. بنابراین در عرضه نیازمند طراحی شبکه متصل جامع توزیع آب، مانند شبکه توزیع برق هستیم.

حرکت به سمت برنامه ریزی برای الگوی مصرف صحیح آب موضوع بسیار مهمی است، به همین دلیل باید آمایشی در زمینه آب انجام داد

وی معتقد است: انتخاب الگوی ذخیره سازی آب موضوع مهمی است که در زمینه سدسازی برجسته می شود. بی تردید هدف از سدسازی تولید برق، انرژی و توزیع آب برای بخش‌های مختلف است. اینک با توجه به تجربیات عالی از آبخوان داری که جهاد سازندگی اجرا کرده است، به نظر می آید در سیاست های کلی مرتبط با آب و انرژی باید تغییراتی شکل بگیرد. 

کارشناس منابع طبیعی با بیان اینکه سدسازی زیست بوم را تغییر می‌دهد و باعث برهم خوردن تعادل آن می‌شود، گفت: اگر هدف سدسازی ذخیره آب است، باید به این مهم توجه شود که ذخیره سازی روسطحی در سطح‌های مخزنی بتنی باعث افزایش تبخیر می‌شود. طبق آمارهای رسمی منتشر شده از سوی وزارت نیرو، حدود نرخ تبخیر در پشت سدها به طور میانگین ۱۲ درصد است. بنابراین با دست خود ۱۲ درصد آبی که در سدها ذخیره کرده ایم، تبخیر می کنیم. 

شیخی گفت: نرخ تبخیر در طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری دو درصد است، بنابراین به نفع ماست به جای توجه به سدسازی‌های در مقیاس بزرگ به این سمت برویم، ضمن اینکه کشورهای توسعه یافته تأکید می‌کنند دوره سدسازی و ساخت سدهای بزرگ گذشته است، لذا باید به سراغ پروژه‌های بهینه‌ای رفت که در مقیاس کوچک می‌توانند کمترین هدف کمینه‌سازی هزینه‌ها و بیشینه سازی بهره وری را محقق کنند.

وی یادآور شد: اجرای طرح های آبخوان داری از سویی باعث صرفه‌جویی در تبخیر آب می‌شود و از سوی دیگر لایه‌های زیرزمینی محافظ خوبی برای آلودگی هستند و تقویت سفره‌های زیرزمینی در راستای دسترسی مناطقی به آب است که دسترسی کمتری دارند، لذا با حفر چاه های مجاز می توان هزینه انتقال آب از شبکه‌های آبیاری را به حداقل رساند.

کارشناس منابع طبیعی درباره مدیریت مصرف و مصرف بهینه آب در بخش خانگی گفت: مصرف بهینه آب در بخش خانگی مشتمل بر دو بخش عرضه و تقاضاست. در زمینه کاهش مصرف آب بخش خانگی، در میان مدت باید روی شبکه سازی دوگانه سرمایه گذاری کرد، زیرا قیمت آب شرب تمام شده به مراتب چندین برابر بیشتر از نرخی است که به مردم عرضه می شود. 

وی افزود: در درازمدت باید به دنبال دوگانه سازی شبکه آبی رفت تا آب شرب از آبی که صرف شست و شو و نظافت می شود، جدا شود.  

شیخی درباره سایر راهکارهای مصرف بهینه آب خانگی گفت: آبونمان باید پلکانی شود، یعنی هزینه آب براساس الگوی مصرف تعیین شود تا سیاست تشویق و تنبیه مشترکان کم مصرف و پرمصرف اجرا شود. مصرف کنندگان آب طبق استانداردها تشویق و مشترکان پرمصرف جریمه شوند.

کارشناس منابع طبیعی عنوان کرد: با توجه به اینکه در حال حاضر محدودیت سرمایه گذاری در ایجاد دو لوله انشعاب برای مصرف شرب و غیر شرب وجود دارد، مردم برای کاهش تبعات بارندگی باید اقداماتی مانند تنظیم بخشی از مصرف شست و شو در راستای کاهش مصرف آب انجام دهند. 

شیخی درباره کاهش مصرف آب در حوزه خدمات شهری به برخی اقدامات پرداخت و گفت: حرکت به سمت بازیافت پساب شهری مهم است، زیرا به کاهش مصرف آب کمک می کند. به عنوان نمونه، شهرداری ها در زمینه بازیافت آب شهری کار کردند، به طوری که پساب خانگی صرف آبیاری درختان کوچه و خیابان و بوستان‌های شهری می شود. 

وی معتقد است: در مصرف آب صنعتی باید از این الگو استفاده شود، یعنی در صنعت باید به سراغ بازیافت پساب رفت و چرخه را کامل کرد تا نخستین گام ها برای مدیریت و مصرف بهینه آب برداشته شود.